ផលប៉ះពាល់

ប្រវត្តិនៃជម្លោះ

ប្រទេសកម្ពុជាមានទីតាំងនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ លើឈូងសមុទ្រថៃ មានព្រំប្រទល់ជាប់ជាមួយប្រទេសថៃ វៀតណាម និងឡាវ និងមានផ្ទៃដី ១៨១០៣៥ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា។ ប្រទេសកម្ពុជាសំបូរទៅដោយព្រៃឈើ និងភ្នំ ដោយលទ្ធភាពប្រើប្រាស់បានរារាំងដោយហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធមិនល្អ និងគ្រាប់មីន។ ប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគេស្គាល់ដោយ សារភាពចលាចលនៃនយោបាយ អាណានិគម សង្រ្គាមស៊ីវិល និងជម្លោះព្រំដែនដែលនាំឱ្យមានការខាតបង់យ៉ាងសំខាន់ទៅលើធនធានមនុស្ស និងសេដ្ឋកិច្ច។

ភាពចលាចលរបស់ប្រទេសកម្ពុជាបានចាប់ផ្តើមក្នុងកំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ នៅពេលដែលវាក្លាយជាសមរភូមិនៃជម្លោះអន្តរជាតិ។ ក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរសង្រ្គាម ឥណ្ឌូចិនរបស់បារាំងនៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ បាននាំមកនូវការបំផ្លិចបំផ្លាញបន្ថែមទៀត។ រយៈពេលធ្ងន់ធ្ងរបំផុតគឺនៅចន្លោះឆ្នាំ ១៩៧០ និង ១៩៧៥ នៅពេលដែលគ្រាប់បែក ចំនួន ៥៣៩,១២៩ តោនត្រូវបានទម្លាក់ដោយបន្សល់ទុកនូវមរតកនៃយុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះជាច្រើន។ កងទ័ពវៀតណាមខាងជើងបានដាំមីនជាលើកដំបូងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក្នុង ឆ្នាំ ១៩៦៧ ជាមួយនឹងការដាក់គ្រាប់មីនយ៉ាងទូលំទូលាយតាមរយៈសង្គ្រាមវៀតណាម និងជម្លោះជាបន្តបន្ទាប់ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងខ្មែរក្រហម និងរបបលន់នល់ដែលគាំទ្រ ដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។

ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ខ្មែរក្រហមបានប្រើប្រាស់មីនយ៉ាងទូលំទូលាយដោយបង្កើតជា "គុកគ្មានជញ្ជាំង"។ សង្រ្គាមទ័ពព្រៃនៅតែបន្តក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩ ដោយបក្សពួកទាំងអស់ដាក់ពង្រាយគ្រាប់មីន។ កម្មវិធីអនុរក្ស ក៥ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៥ មីនរាប់លានត្រូវបានដាក់នៅតាមព្រំដែនថៃ។ បន្ទាប់ពីការដកទ័ពវៀតណាមនៅឆ្នាំ ១៩៨៩ មានការកំចាត់មីន យ៉ាងទូលំទូលាយបន្ថែមទៀត ដោយកងកម្លាំងរដ្ឋាភិបាល និងយុទ្ធជនតស៊ូ។ គ្រាប់មីនក៏ត្រូវបានបន្តប្រើប្រាស់ផងដែរបន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ១៩៩៣។

អស់រយៈពេលបីទស្សវត្សមកហើយ វាលមីនត្រូវបានដាក់យ៉ាងក្រាស់ដោយគ្មានផែនទី ទាំងនៅក្នុងសមរភូមិ និងតំបន់ស៊ីវិល។ រដូវវស្សាបានធ្វើឱ្យមីនផ្លាស់ទី ឬកប់ក្នុងដីដែលធ្វើឱ្យមានភាពស្មុគស្មាញដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដោះមីន។ ការបន្តមានយុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះនៅតែជាការគំរាមកំហែងយ៉ាងខ្លាំងដល់ប្រជាជន និងការអភិវឌ្ឍនរបស់កម្ពុជា។

1940’s 1950’s 1960’s 1970’s 1980’s 1990’s
សង្គ្រាមការងារ lI ការគ្រប់គ្រងអាណានិគម និងការតស៊ូដើម្បីឯករាជ្យ សន្តិភាព និងឯករាជ្យ សង្គ្រាមអាមេរិក-ឥណ្ឌូចិន និងការទម្លាក់គ្រាប់បែកដ៏ខ្លាំងក្លាបានចាប់ផ្តើម ខ្លាំងក្លាបានចាប់ផ្តើម ការ​ទម្លាក់​គ្រាប់​បែក​យ៉ាង​ខ្លាំង​បាន​បន្ត ការប្រយុទ្ធក្នុងដី និងការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីន ការប្រយុទ្ធក្នុងដីមានកំណត់ និងការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីន
ERW UXO (ធ្ងន់) គ្រាប់មីនមួយចំនួន UXO (ធ្ងន់) គ្រាប់មីនមួយចំនួន ការ​ប្រើ​ប្រាស់​គ្រាប់​មីន​យ៉ាង​ខ្លាំង​ដែល​ខ្ចាត់ខ្ចាយ UXO ការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីនដែលខ្ចាត់ខ្ចាយ UXO

ស្ថិតិ និងផែនទី

ត្រឹមតែអង្គភាពស៊ីម៉ាក់ ម្នាក់ឯងបានបញ្ចេញផ្ទៃដីជិត ១,៦១៦ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា នៃតំបន់ដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារមីន និងសំណល់ជាតិផ្ទុះ ចន្លោះពីខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៩២ ដល់ខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០២៣ ។

ប្រទេសកម្ពុជានៅតែមានគ្រាប់មីន និងសំណល់ជាតិផ្ទុះ ជាច្រើនដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីប្រមាណ ១,៨៥៦ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា។ ការបំពុលនេះរួមមាន វាលមីនចំនួន ៦៥២ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា គ្រាប់មិនទាន់ផ្ទុះចំនួន ១,២០៤ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា និងវាលគ្រាប់រំសេវចង្កោម (គិតត្រឹមខែមករា ឆ្នាំ ២០២៤)។

ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការរកឃើញនោះស៊ីម៉ាក់ បានរកឃើញ និងបំផ្លាញមីនសរុបចំនួន ៥៩៦,១៦៨ គ្រាប់ ដែលក្នុងនោះមានគ្រាប់មីនប្រឆាំងមនុស្ស (APMs) ចំនួន ៥៨២,៤១៧ គ្រាប់ គ្រាប់មីនប្រឆាំងរថក្រោះ (ATM) ចំនួន ១១,៣៧៤ គ្រាប់ និង មីនឆ្នៃ (Ims) ចំនួន ២,៣៧៧ គ្រាប់។ លើសពីនេះ ស៊ីម៉ាក់ បានធ្វើការកំទេចសំណល់ជាតិផ្ទុះពីសង្គ្រាម (ERWs) ចំនួន ២,៥៣៧,៣៣៥ គ្រាប់ ក្នុងនោះរួមមានគ្រាប់ទំលាក់ពីលើយន្តហោះចំនួន ២,៩៣១ គ្រាប់, គ្រាប់បែកចង្កោមចំនួន ៤៣៧,០៦០, គ្រាប់មិនទាន់ផ្ទុះចំនួន ១,៩៦៥,៤៤៩ គ្រាប់ និងគ្រាប់ដែលមិនអាចកំណត់អត្តសញ្ញាណចំនួន ១៣១,៨៩៥ គ្រាប់។ អង្គការរដ្ឋាភិបាលនេះក៏បានប្រមូលគ្រាប់កាំភ្លើងធុនស្រាលចំនួន ១១៥,០០៨ គីឡូក្រាម និងអំបែងចំនួន ៤៦៨,៥០៦,៤៤៦ ខណៈឆ្លើយតបនិងអន្តរាគមន៍លើសំណើរចំនួន ១២៤,៦៨២ ពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងពីសហគមន៍។ គួរកត់សម្គាល់ថាចំនួនទីតាំងគ្រាប់បែកគីមីដែលទម្លាក់ដោយយន្តហោះអាម៉េរិកអំឡុងសង្គ្រាមវៀតណាមត្រូវបានរកឃើញ និងកើនឡើងដល់ ៨៧កន្លែង។

ជនរងគ្រោះ

ចំនួនអ្នកស្លាប់ និងរបួស (គ្រាប់មីន និងសំណល់ជាតិផ្ទុះពីសង្គ្រាម (ERW))

សាច់រឿង

ម៉ៅ សុភាព ៖ ជីវិតដ៏កំសត់

អ្នកស្រី ម៉ៅ សុភាព កើត​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៩ នៅ ​ជុំរំ សុខសាន្ត ជិត​ព្រំដែន​ថៃ។ ក្នុងអំឡុងពេលស្នាក់នៅក្នុងជុំរំជនភៀសខ្លួន នាងទទួលបានការអប់រំទូទៅ។ ឆ្នាំ១៩៩២ ​នាង​ត្រូវ​បាន​គេ​ផ្លាស់​ឲ្យទៅ​រស់​នៅ ​ភូមិថ្វាក ឃុំអណ្តូង​ហែប ស្រុក​រតនមណ្ឌល ខេត្តបាត់ដំបងដែលជាអតីតសមរភូមិដ៏ក្តៅគគុករវាងកងកម្លាំងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងកងកម្លាំងខ្មែរក្រហមអស់រយៈពេលជាយូរ ក្នុងអំឡុង ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ។ ជា​លទ្ធផល គ្រាប់មីន​ជាច្រើន​ប្រភេទ​ផ្សេងៗ​គ្នា​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រើប្រាស់​ជា​មីនដែលមានសកម្មភាពរហូត ទើប​បានជាគេ​ប្តូរស្រុករតនមណ្ឌលជាតំបន់ដែលមានហានិភ័យខ្ពស់នៃ គ្រាប់មីន និងមេរោគនៃសំណល់ជាតិផ្ទុះពីសង្គ្រាមនៅកម្ពុជា។ អ្នកស្រី ម៉ៅ សុភាព បានជួបឧបទ្ទវហេតុក្នុងខែឧសភា ឆ្នាំ ១៩៩៥ អំឡុងពេលនាងធ្វើការលើផ្ទៃដីស្រែចម្ការដោយបានបាត់បង់ ជើងខាងស្តាំផ្នែកក្រោមជង្គង់របស់នាង។ គ្រោះថ្នាក់​នេះ​បាន​បន្ថែម​ការងារ និង​ការ​លំបាក ហើយ​ទាមទារ​ឱ្យ​គ្រួសារ​នាង​ចំណាយថ្លៃ​ព្យាបាល និង​ថែទាំ​សុខភាព​ជាដើម។​ ដោយសារ​ជម្លោះ​ផ្ទៃក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៩៧ នាង​ត្រូវ​ផ្លាស់​ទៅ​រស់នៅឃុំ ​ត្រែង ស្រុករតនមណ្ឌល ខេត្តបាត់ដំបង។ នាង​បាន​រៀប​ការ​ជាមួយ​លោក ឆោម យ៉ា ក្នុងឆ្នាំ​១៩៩៩ នៅ​ឃុំ​ត្រែង ហើយ​ត្រឡប់​មក​រស់​នៅភូមិថ្វាក ហើយ​បច្ចុប្បន្ន​នាង​មាន​កូន​៦​នាក់ ប្រុស​៤​ ស្រី​២។ កូនស្រីច្បងមានអាយុ៩ឆ្នាំ រៀននៅសាលាបឋមសិក្សាថ្នាក់ទី៣ ចំណែកកូនប្រុសពៅអាយុ១៦ខែ។ អ្នកស្រី ម៉ៅ សុភាព និយាយ​ថា “ខ្ញុំ​កំពុង​រស់​នៅ​ក្នុង​ស្ថានភាព​ជីវិត​ដែលពិបាកណាស់ ជាមួយ​នឹង​កូន​តូចៗ​ចំនួន​៦​នាក់ ដែលត្រូវជ្រក​​ក្រោម​​​​ស្ពាន ភូមិព្រៃ​អំពៅ ឃុំ​អណ្តូងហែប។ កន្លង​មកខ្ញុំ​បាន​ធ្វើ​ការ​ជា​គ្រូ​បង្រៀនជាមួយ​អង្គការ ​មេត្តា​ករុណា ​នៅ​តំបន់​ដាច់​ស្រយាល​ក្នុង​ភូមិ​របស់​ខ្ញុំដោយទទួលបាន​ប្រាក់​ខែ​ចំនួន ៣៥ ដុល្លារ​អាមេរិក​ក្នុង​មួយ​ខែ ចំណែក​ឯប្តី​ខ្ញុំ​ធ្វើ​ស្រែ​ចម្ការ​លើ​ដី​តូច មួយ។ បច្ចុប្បន្ននេះ គ្រួសារខ្ញុំពឹងផ្អែកតែលើការធ្វើស្រែចំការ (ពោត សណ្តែក ដំឡូង និងចំការល្ង) និងប្រមូលអុស និងធ្វើធ្យូងដើម្បីរកចំណូលបន្ថែមផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារ។ ខ្ញុំអាចរកចំណូលបានពីការងារទាំងនេះប្រហែលមួយដុល្លារអាមេរិកក្នុងមួយថ្ងៃ”។ នាង​បាន​បន្ថែម​ថា “ពេល​ខ្ញុំ​ទៅ​ចម្ការ និង​ព្រៃ ខ្ញុំ​ទុក​កូន​ប្រុស​តូច និងកូន​៥​នាក់​ទៀត​នៅ​ជាមួយ​កូន​ស្រី​ច្បង​ដោយសារតែខ្ញុំ​បារម្ភ​អំពី​សុវត្ថិភាព​របស់​ពួកគាត់ ព្រោះ​មាន​ពស់​ពឹស​ច្រើន​នៅ​ក្នុង​ដី ចំការរបស់​ខ្ញុំ។ ខ្ញុំ​មិន​ដែល​ទទួល​បាន​ការ​គាំទ្រ​ពី​អង្គការ​ផ្សេង​ទេ ព្រោះ​ខ្ញុំ​រស់​នៅ​ភូមិ​ដាច់​ស្រយាល ហើយ​ផ្លូវ​​ពិបាកចូលទៀតក្នុង​រដូវ​ភ្លៀង”។ សុភាព ញញឹម ហើយនិយាយថា “ពេលនេះខ្ញុំសប្បាយចិត្តណាស់ បន្ទាប់ពីខ្ញុំត្រូវបាន OEC ជ្រើសរើសឱ្យធ្វើជាក្រុមគោលដៅគម្រោង ហើយតាមរយៈគម្រោងនេះ ខ្ញុំរំពឹងថាកូនរបស់ខ្ញុំអាចទៅសាលារៀន ខ្ញុំអាចធ្វើម្ហូបនៅផ្ទះមើលថែកូនៗខ្ញុំ និងធ្វើឲ្យជីវិតគ្រួសាររបស់ខ្ញុំកាន់តែប្រសើរឡើង”។
img_006 គួន សុផល កោតសរសើរចំពោះការចាប់ដៃរបស់ព្រះមហាក្សត្រក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤
img_007 ឯកឧត្តម គួន សុផល ប្រគល់មេដាយជូនសម្តេច ហ៊ុន ម៉ាណែត នាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជា។

ស្ត្រីពិការនៅស៊ីម៉ាក់ - សាច់រឿងអ្នកស្រី គួន សុផល

អ្នកស្រី គួន សុផល កើត​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​៨ ខែ​ធ្នូ ឆ្នាំ​១៩៨៦ ហើយ​ធំ​ដឹង​ក្តី​ក្នុង​គ្រួសារ​កសិករ​ក្រីក្រ នៅ​ភូមិស្រែ​ចែង ឃុំ​ស្រែ​ចែង ស្រុក​ជុំគីរី ខេត្តកំពត។ ជាសោកនាដកម្មម្ដាយនាងបានទទួលមរណៈភាពដោយបន្សល់ទុកឪពុកអាយុ៧៤ឆ្នាំ ជីដូនចាស់ជរា និងបងប្អូនបង្កើត៧នាក់ទៀតឲ្យនាងមើលថែ។ ដោយសារតែលំបាកខ្លាំង ក្នុងឆ្នាំ២០០៤ គ្រួសាររបស់នាងបានផ្លាស់ទៅរស់នៅ ភូមិអូរអន្លក់ ឃុំតាសែន ស្រុកកំរៀង ខេត្តបាត់ដំបង។ បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ថ្នាក់ទី៩ នៅឆ្នាំ២០០៦ នាងបានសម្រេចចិត្តស្វែងរកការងារធ្វើដើម្បីផ្គត់ផ្គង់គ្រួសាររបស់នាង។ នៅឆ្នាំ ២០០៦ ស៊ីម៉ាក់បានប្រកាសជ្រើសរើសក្រុមការងារដោះមីនតាមសហគមន៍ (CBD)។ គោលគំនិតនៃ CBD គឺកើតចេញពីគំនិតដែលសហគមន៍អាចដោះស្រាយបញ្ហាមីនដោយ ខ្លួនឯង។ ដើម្បីពង្រឹងភាពជាម្ចាស់ការ និងការគាំទ្រនៅក្នុងភូមិគោលដៅ សមាជិកក្រុមត្រូវបានជ្រើសរើសតាមលក្ខខណ្ឌត្រូវជាជនរងគ្រោះដោយសារមីនក្នុងគ្រួសារក្រីក្រ ជាស្ត្រីមេម៉ាយ ឬស្ត្រីមេម៉ាយមកពីគ្រួសារក្រីក្រ និងជាសមាជិកគ្រួសារដែលគ្មានទីលំនៅ។ អ្នកស្រី គួន សុផល បានដាក់ពាក្យ និងប្រឡងជាប់ដោយជោគជ័យ។ ចាប់​តាំង​ពី​ពេល​នោះ​មក នាង​បាន​ក្លាយ​ជា​សមាជិក CMAC CBD ដែល​ធ្វើ​ការ​នៅ ​ឃុំ​តាសែន ស្រុក​កំរៀង ខេត្ត​បាត់ដំបង។ ក្រោយ​ពី​ទទួល​បាន​ការងារ​ភ្លាម អ្នកស្រី គួន សុផល បាន​រៀប​ការ​នៅ​ឆ្នាំ ២០០៧ និង​សម្រាល​បាន​កូន​ម្នាក់​នៅ​ឆ្នាំ ២០០៨។ នៅពេលដែលប្រតិបត្តិការដោះមីនបានផ្លាស់ប្តូរទីតាំងពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ នាងត្រូវបានផ្ទេរពីកងឯកភាពកម្ចាត់មីនលេខ២ (DU2) ទៅលេខ១ (DU1) និងលេខ៤ (DU4) ដែលធ្វើឱ្យជីវិតអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់នាងមានបញ្ហា។ ក្រោយមកនាងបានលែងលះគ្នា ហើយបានក្លាយជាស្ត្រីមេម៉ាយកូនស្រីមួយ។ ទោះជាប្រឈមមុខនឹងស្ថានភាពលំបាកបែបនេះក៏ដោយក៏នាងនៅតែប្តេជ្ញាចិត្តខ្ពស់ចំពោះការងារដោះមីន និងខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីការងារនៅស៊ីម៉ាក់។ ជាមួយនឹងលទ្ធផលការងារដ៏ល្អរបស់នាងក្នុងការដោះមីន នាងបានទទួលវិញ្ញាបនបត្រសរសើរចំនួនពីរក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំផ្សេងគ្នាគឺ ២០១០ និង ២០១៣។ នៅថ្ងៃទី២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០១៦ កងលេខ ១០២ របស់នាងបានបំពេញបេសកកម្មក្នុងប្រតិបត្តិការដោះមីនសម្រាប់គម្រោងដោះមីនរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលនៅឃុំកន្ទួត ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ។ ខណៈកំពុងបើកបរលើដងផ្លូវឆ្ពោះទៅគោលដៅស្រាប់តែរថយន្ត ស៊ីម៉ាក់ បានជួបគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរនៅឃុំព្រះប្រឡាយ បណ្តាលឲ្យនាងបានបាត់បង់ដៃឆ្វេង ចំណែកឯមិត្តរួមការងារក្នុងរថយន្តដូចគ្នាបានរងរបួសធ្ងន់។ បន្ទាប់ពីឧបទ្ទវហេតុនេះ ស៊ីម៉ាក់ បានផ្លាស់ប្តូរតួនាទីនាងជាអ្នកដោះមីន ឲ្យមកធ្វើជាជំនួយការផ្នែករដ្ឋបាលទីស្នាក់ការកណ្តាលរបស់ស៊ីម៉ាក់ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ។